تعريف لوله كشي ( آب و دفع فاضلاب )

كليه لوله كشي ها دستگاه ها و و سايل بهداشتي شبكه هاي توزيع آب و دفع فاضلاب ساختمان را لوله كشي مي‌نامند.لوله ها اتصالات و شير فلكه ها روي هم رفته سيستم لوله كشي را تشكيل مي دهند.

- لوله ها
لوله ها معمولا در شاخه هاي شش متري به بازار عرضه مي شوند.لوله هاي متعارف آهني نرم يا فولادي تا قطر 12 اينچ بر اساس قطر اسمي داخلي آنها دسته بندي مي شوند. قطر قطر داخلي و واقعي به ازاي قطر اسمي معين براي لوله استاندارد سنگين و فوق سنگين بسته به وزن لوله فرق مي كند . قطر خارجي هر سه نوع لوله معمولا يكسان است . لوله هاي بالاي 12 اينچ بر حسب قطر واقعي دسته بندي مي شوند. طبقه بندي لوله ها ي برنجي و مسي نيز مانند لوله آهني بر حسب قطر اسمي است و براي هر قطر از لوله دو وزن فوق سنگين و معمولي وجود دارد.

 -اتصالات
به كمك اتصالات لوله ها در طول هاي مختلف به هم وصل مي شوند تا طول مورد نظر به دست آيد ودر عين حال اتصالات پيوستگي و تغيير جهت مسير لوله كشي را تامين كنند.پيوستگي و امتداد خط لوله با استفاده از بوشن ها مغزي ها و تبديل ها ميسر ميشود.براي تغيير مسير خط لول هااز سه راه چهار راه و زانو استفاده مي كنند. كلاهك (كپ)براي بستن دهانه لوله در پوش براي كور كردن دهانه اتصالات و تبديل ها براي تبديل قطر دهانه لوله و اتصالات به كار ميروند. 

مهره ماسورها اتصالاتي بوجود ميآورند كه به سادگي باز ميشوند. مهره ماسوره ها ي رزوهاي سه پارچه اند:دو قسمت از آن ها كه به دو سر لوله ها پيچ شده و قسمت سوم در حالي كه با رزوه قسمت اول درگير است و برروي قسمت دوم نيز مي لغزد اين دو تكه را به همديگر متصل مي سازد. دبي در سيستم لوله كشي را به كمك شير فلكه ها بر اساس نوع جنس قطر و فشار كار طبقه بندي ميشوند تنظيم مي كنند.

لوله مغزي : قطعه لوله هاي با طول كمتر از 30 سانيمتر كه دو انتهاي آن رزوه شده باشد. لوله هاي بزرگتر از 30 سانتيمتر تكه لوله محسوب ميگردند.

سه راهها: مهمترين و پرمصرفترين اتصالات در انشعاب لوله ها هستند. سه راهها مانند زانو در اندازه ها و انواع متنوعي ساخته ميشوند.از آن براي انشعاب هاي 90 درجه استفاده مي شود و همواره انشعاب آن با زاويه قائمه است. اگر هر سه خروجي سه راه هم اندازه باشند نوع آن بر حسب قطر لوله مشخص مي شود مانند سه راه يك دوم اينچ چنانچه اندازه قطر انشعاب (نافي)با قطر لوله اصلي متفاوت باشد اول اندازه قطر اصلي را مي نويسند و بعد انشعاب .زماني كه قطر هر سه خروجي متفاوت باشد اندازه هر سه خروجي را بايد نوشت و قطر لوله اصلي را بايد اول آورد .

چهار راه:در واقع همان سه راه است كه خروجي ديگري مقابل نافي داشته باشد محورهاي اين چهارراه خروجي در صفحه اي مشترك واقع و بريكديگر عمود هستند. چهارراه نيز مانند سه راه در اندازه هاي مختلف ساخته مي شوند.

در پوشها:براي بستن انتهاي لوله بوشن دار يا اتصالي كه داراي رزوه مادگي باشد به كار ميروند. در پوشها از جنس چدن آهن چكش خوار و برنج هستند. براي اندازه هاي كوچك از در پوش سر چهار گوش بر جسته يا مغزي و براي اندازه هاي بزرگ از در پوش سر شش گوش استفاده مي گردد. مهره ماسوره : انواع مختلفي دارند. كاربرد فراوان مهره ماسوره ها در خطوط لوله كشي در سهولت تعميرات نمود مي كند.وقتي مهره ماسوره و يك اتصال تلفيق شون.ميتوان با استفاده از يك اتصال رزوهاي تنها از تمام مزاياي مهره ماسوره بر خوردار شد.

بوشن: معمولا سر هر شاخه لوله يك عدد بوشن نيز مي بندند. بوشن ها از جنس چدن يا آهن چكش خوار و يا برنج هستند. بوشن ها عموما رزوه راستگرد دارند ولي نوع چپگرد را هم طبق سفارش مي سازند.نوع ديگري از بوشن كه روپيچ توپيچ يا دنباله نام دارد با بوشن متعارف فرق مي كندو داراي رزوه روپيچ است.
عملكرد بوشن تبديل اتصال انتهاي رزوه شده(خارجي)لوله به اتصالي با اندازه بزرگتر است. بوشن تبديل يك روپيچ- توپيچ به شكل در پوش تو خالي و با دو دهنه به قطر هاي مختلف است و آنراميتوان اتصالي براي كاهش و يا افزايش قطر تلقي كرد.

كلا هكهاي لوله: كلاهك (كيپ)لوله براي بستن لوله يا اتصالي كه داراي رزوه روپيچ باشد به كار مي رود.كلا هك ها مانند در پوش ها از جنس چدن آهن چكش خوار و برنج هستند.

ابزار لوله كشي ونحوه استفاده از آن ها

در لوله كشي ساختمان علاوه بر آچارهاي معمولي نظير انبر دست آچار تخت و رينگي چكش و غيره ابزار نيز كار برد دارند كه به شرح زير مي باشند:

آچار لوله گير: اين وسيله جزء وسايل اوليه و حتمي در لوله كشي مي باشد بعلت حالت خاص دهانه اين آچار در صورتيكه جهت گردش آن صحيح باشد دهانه دور لوله قفل شده و هر نوع لوله را به راحتي باز يا بسته ميكند.جهت صحيح گردش آچار لوله گير از طرف انتهاي دسته آچار بطرف دهانه در جهت گردش عقربه ساعت باعث بسته شدن لوله در اتصال ميگردد.

آچار شلاقي: اين نوع آچار نيز در لوله كشي كاربرد داشته و شبيه به آچار لوله عمل مينمايد.

آچار زنجيري: اين آچار نيز مانند آچار لوله گير و شلاقي براي باز و بسته كردن لوله بكار مي رود و فرق آن با آچار لوله گير در اين است كه لوله هاي با قطر بزرگ را نيز ميتوان با آن باز و بسته نمود.جهت گردش صحيح اين آچار نيز شبيه آچار لوله گير مي باشد.

انبر دست قفلي: اين ابزار نيز در لوله كشي براي لوله هاي باريك وسيله مناسبي مي باشد. با اين تفاوت كه دهان آن حالتي دارد كه مانند گيره نيز عمل ميكند و لوله يا قسمت مورد كار را بين دو تيغه دهانه آن نگه ميدارد.

آچار تسمه اي: اين نوع آچار نيز مانند آچار لوله گير ميباشد با اين تفاوت كه در لوله كشي ها با لوله مسي كه از آچار شلاقي بعلت خراب كردن جداره لوله نميتوان استفاده كرد مورد استفاده قرار داده ميشود.

آچار فرانسه: از اين آچار براي باز و بسته كردن پيچهاي مختلف شش گوش و چهار گوش مختلف استفاده ميگردد.

گيره: برلي لوله كشي از گيره هاي معمولي كه داراي دو تيغه مقابل يكديگرند نمي توان استفاده كرد. فرق اين نوع گيره با گيره تيغه اي معمولي در اين است كه از چرخش لوله در اثر حديده كاري و غيره جلوگيري مينمايد ضمنا در اثر فشار تيغه هاي گيره معمولي و بعلت تا ثير فشار بر آن دو خط مقابل لوله باعث لهيدگي و اصطلاحا دو پهنه شدن لوله ميگردد.اما گيره لوله كشي دور تا دور لوله را گرفته و فشار تيغه هاي مخصوص آن به دور لوله وارد آمده و هيچ ضايعه اي در لوله بوجود نمي آورد.نوع ديگر گيره مخصوص لوله كشي گيره زنجيري مي باشد كه فضاي كمتري را اشغال مي كندو نوع سوم آن تركيبي از گيره معمولي تيغه اي و گيره لوله كشي است.

لوله بر: اين ابزار لوله را كاملا تخت ودر زاويه 90 درجه نسبت به محورطولي لوله مي برد.اين وسيله بمراتب راحت و سريع تر از اره براي بريدن لوله عمل ميكند.

برقوزن: اين وسيله براي تراشيدن زائده هاي اضافي داخل لوله كه در اثر بريدن با لوله بر روي سطح داخلي لوله باقي ميماند بكار ميرود. 

حديده: اين دستگاه به دو صورت دستي و برقي به بازار عرضه ميگرددكه به دو نوع در حالت كلي تقسيم ميگردد:

• حديده با پارچه هاي قابل تغيير
• حديده با پارچه هاي ثابت

اين دستگاه براي دنده كردن سطح خارجي لوله بكار ميرود از مهمترين وسايل لوله كشي ميباشد.

قلاويز: اين وسيله براي دنده كردن سطح داخلي قطعات سوراخ شده جهت بستن لوله يا پيچ در آنها بكار ميرود.
ابزار هاي لوله مسي:

o لوله بر مسي به همراه بر قو مخصوص
o گيره لوله مسي
o لاله كن نوع چكشي و پيچي
o فنر خم كن لوله كه در اندازه هاي مختلف ساخته شده است
o خم كن اهرمي
o خم كن با نوع ضامن چرخ دنده
o دستگاه جوش هوا و استيلن مخصوص جوشكاري لوله هاي مسي
o دستگاه جوش پروپان
o فندك مخصوص روشن كردن سر پيك جوشكاري
o دستگاه تميز كننده لوله مسي (داخلي و خارجي) 

ابزار و وسايل لوله كشي فاضلاب

لوله بر: اين نوع لوله بر مخصوص بريدن لوله هاي چدني ميباشدو شيوه كار شبيه به لوله بر مسي وگالوانيزه دارد.
قلم سرب كاري
كوره ذوب سرب: در اين كوره سرب را ذوب كرده و پس از انجام عمليات اوليه كنف كاري و اطمينان از آببندي اتصال و براي محكم شدن اتصال سرب را داخل شيار بين دو لوله مي ريزند.

نحوه لوله كشي فاضلاب

لوله چدني: لوله هاي چدني و اتصالات آنها معمولا به صورت نرومادگي ساخته مي شوند. براي وصل كردن لوله به لوله يا اتصال لوله را بايد طوري نصب كرد كه قسمت مادگي در جهت جريان قرار گيرد. قبل از اتصال لازم است كه سرها و همچنين بدنه لوله چدني از نظر شگستگي آزمايش شود. نحوه آزمايش از طريق زدن ضربات آرام چكش كوچك امكان پذير است. حتي اگر لوله داراي ترك موئي هم باشد صداي ضربات به صورت بم كه اصطلاحا صداي مرده چدن نام دارد شنيده ميشود.پس از اطمينان از سالم بودن لوله ها آن ها را كاملا در يك محور در داخل هم قرار ميدهيم بنحوي كه بصورت خارج از مركز نسبت به يكديگر قرار نگيرند.سپس كنف مخصوص لوله كشي را بصورت مارپيچ بافته و توسط قلم مخصوص به داخل شيار كوبيده سرب مذاب را روي آن مي ريزند.سرب بايد حدود 5/2 سانيتيمتر روي كنف ريخته شود تا دو سر اتصالات به هم خوب محكم شوند.

لوله پي وي سي :اين لوله ها نيز معمولا بصورت نر و مادگي ساخته مي شوند .تفاوت اين لوله ها با لوله هاي چدني در اين است كه اتصال آن ها ازطريق چسب بوده و بين دو سر آن ها پس از اتصال فضايي باقي نمي ماند.

لوله سيماني: ساخت اين نوع لوله نيز شبيه لوله چدني بوده وبين اتصالات آن فضا باقي مي ماند. نحوه لوله كشي كاملا شبيه لوله هاي چدني بوده بااين تفاوت كه لوله سيماني احتياجي به كنف كاري ندارد و بجاي سرب از ملات ماسه سيمان جهت محكم شدن اتصالات استفاده ميگردد.برش لوله هاي سيماني توسط قلم مخصوص گوه اي وچكش انجام مي گيرد.

نحوه لوله كشي آب

لوله گالوانيزه:براي لوله كشي با لوله گالوانيزه ابتدا بايد اندازههاي مختلف لازم جهت لوله كشي را تعيين نمود و سپس دو سر لوله را در ميان گيره مخصوص لوله كشي قرار داده و توسط حديده سر هاي لوله بريده شده را را دنده كرد. آب بندي اين لوله ها توسط نوار پلاستيكي مخصوص يا خمير وكنف لوله كشي انجام ميگيرد سپس لوله ها توسط اتصالات مناسب در محل مورد نظر نصب ميشوند.

لوله پلاستيكي مسي و برنجي: در لوله كشي با لوله پلاستيكي جامد از اتصالات مخصوص استفاده مي شود ولي اگر لوله از نوع پلاستيك نيمه جامد و يا معمولي باشد توسط رابط هاي مخصوصي مي توان از اتصالات لوله هاي مسي استفاده نمود.در لوله كشي با لوله برنجي از روش جوشكاري بيشتر استفاده مي گردد.

سيفون: يكي از مهمترين وسايل در شبكه لوله كشي سيفون است عملكرد سيفون مانند شير يكطرفه اي است كه امكان تخليه آزادانه آب يا فاضلاب را از وسيله بهداشتي به شبكه فاضلاب فراهم ميكند ولي نمي گذارد گاز حاصل از فاضلاب وارد وسيله بهداشتي و فضاي داخلي شود.هر وسيله بهداشتي در لوله كشي بجز آنها كه سيفون سر خود هستند بايد سيفون آببند در نزديكي خود داشته باشند.

پركن سيفون: پركن سيفون روي لوله آب سرد ظرفشويي آشپزخانه توالت ها آبخوري ها سوارميشود. اغلب آب اين گونه سيفون ها تبخير شده و بنابراين گاز فاضلاب و حشرات موذي از لوله فاضلاب به محيط ساختمان راه ميابند.شير پر كن سيفون اگربه طور مناسب روي لوله آب سرد سوار و به سيفون يك كفشور وصل شود وجود آب تازه را در آببند سيفون تضمين ميكند .

رادیاتور آلمینیومی

رادیاتورهای آلومینومی مبدلهای حرارتی هستند که گرمای تولید شده در موتورخانه پکیجرا به فضا های داخلی می رسانند رادیاتورهای آلومینومی با شاخص پره محاسبه وعرضه می گردند و بستگی به نوع طراحی پره و ابعاد و روش تولید، گرما دهی بین 80 الی 150 کیلو کالری در ساعت دارد .
رادیاتورهای آلومینومی به 2 روش اکسترودی ( رادیاتورهای سه تیکه ) و دایکاست (یکپارچه ) تولید می گردنندکه رادیاتوریکپارچه قابلیت افزایش و کاهش تعداد پره را دارا می باشد و از گرما دهی بیشتری برخوردارند .

در حال حاضر میزان درجه حرارت آب گرم چرخشی و آب گرم مصرفی در موتورخانه ها بصورت دستی و تمام تنظیم درجه حرارت  ترموستات دیگ و یا پمپهای سیرکولاسیون انجام می گردد و معمولاً برای تمام مدت بر روی یک عدد ثابت قرار دارد. تغییرات دمای هوا  درطول روز موجب افزایش یا کاهش دمای داخل ساختمان شده که نتیجه آن انحراف دمای داخل ساختمان از محدوده آسایش و  مصرف بیهوده سوخت و انرژی می باشد. همچنین در بسیاری از ساختمانهای غیرمسکونی با کاربری اداری- عمومی- آموزشی- تجاری که از فضای ساختمان بصورت غیرپیوسته و تنها در بخشی از ساعات روز استفاده می گردد و نیازی به کارکرد موتورخانه پس از اتمام ساعت کاری وجود ندارد.